BDO-benchmark: Nederlandse gemeenten in financiële onzekerheid, meerjarenbegrotingen negatief
BDO-benchmark: Nederlandse gemeenten in financiële onzekerheid, meerjarenbegrotingen negatief
De tekorten in de meerjarenbegrotingen hangen sterk samen met het zogenoemde ravijnjaar, 2026. De Rijksbijdragen per inwoner dalen in dat jaar drastisch, waardoor gemeenten ruim € 2 miljard minder ontvangen. Gemeenten hebben hun eigen manier om te anticiperen op het ravijn.
Gemeenten maken echt hun eigen afwegingen over het al dan niet bezuinigen. Ook zien wij dat als er besloten is om te bezuinigen, de maatregelen nog niet altijd concreet zijn. We zien dan ook een versnipperd financieel beeld bij de gemeenten”, aldus Marc Steehouwer, partner en voorzitter van de branchegroep Overheid bij BDO. “Tegelijkertijd zien we dat gemeenten een gemeenschappelijke uitdaging hebben om de balans tussen inkomsten en uitgaven op orde te krijgen. Zolang de inkomsten vanuit het rijk tegenvallen en de kosten van met name de jeugdzorg blijven stijgen, blijven de gemeentelijke financiën onder druk staan.”
BDO Accountants & Adviseurs heeft de financiële gezondheid van 342 Nederlandse gemeenten beoordeeld op basis van de jaarrekeningen over 2023 en de begrotingen voor 2024 tot en met 2028. Het rapportcijfer is in vergelijking met de benchmark van vorig jaar gedaald van een 7,4 naar een 6,8. Het aantal gemeenten dat een onvoldoende krijgt, is bijna 10% hoger dan voorgaand jaar. De voornaamste oorzaak van deze verslechtering zijn de negatieve meerjarenbegrotingen. Gemeenten realiseerden in 2023 een positief resultaat van € 1,7 miljard. Een kwart van de gemeenten kwam in dat jaar geld tekort. De komende jaren verandert het positieve resultaat volgens de begrotingen in een negatief resultaat. Het grootste tekort wordt verwacht in 2026, namelijk € 1,4 miljard.
Download benchmark
In de kabinetsplannen krijgen gemeenten veel nieuwe taken en verantwoordelijkheden, voorlopig nog zonder structurele compensatie. Voorbeelden zijn het verbeteren van de schuldhulpverlening, het aardgasvrij maken van woningen vóór 2050 en de hervorming en herziening van het toeslagen- en belastingstelsel.
Er komt een gezamenlijke agenda van het Rijk en de gemeenten voor de grote opgaven. “Meer geld is op zichzelf geen oplossing. Het moet gaan over de inhoud, de interbestuurlijke samenwerking en de prioriteiten binnen de grenzen van schaarse middelen en capaciteit. Bestuurders en de ambtelijke top moeten leiderschap tonen door inhoudelijke keuzes te maken, de begroting daarop aan te passen en de beperkte capaciteit gericht in te zetten”, adviseert Steehouwer.
Eliza de Waard
Tel.: 06 21 22 18 66
E-mail: eliza.de.waard@sterkwerk.nl
Grote verschillen, gedeelde uitdagingen
De verschillen tussen gemeenten zijn groot. Ongeveer een kwart van de gemeenten verwacht positieve begrotingscijfers, de overige gemeenten verwachten tekorten tot en met 2028. De gemeenten die een tekort verwachten over de periode 2024-2028 hebben een opgeteld tekort van € 5,2 miljard. De andere gemeenten verwachten in die periode een opgeteld overschot van € 1,4 miljard. Per saldo bedraagt het tekort € 3,8 miljard. “Wat opvalt is dat gemeenten behoorlijk verschillend omgaan met die tekorten.Gemeenten maken echt hun eigen afwegingen over het al dan niet bezuinigen. Ook zien wij dat als er besloten is om te bezuinigen, de maatregelen nog niet altijd concreet zijn. We zien dan ook een versnipperd financieel beeld bij de gemeenten”, aldus Marc Steehouwer, partner en voorzitter van de branchegroep Overheid bij BDO. “Tegelijkertijd zien we dat gemeenten een gemeenschappelijke uitdaging hebben om de balans tussen inkomsten en uitgaven op orde te krijgen. Zolang de inkomsten vanuit het rijk tegenvallen en de kosten van met name de jeugdzorg blijven stijgen, blijven de gemeentelijke financiën onder druk staan.”
BDO Accountants & Adviseurs heeft de financiële gezondheid van 342 Nederlandse gemeenten beoordeeld op basis van de jaarrekeningen over 2023 en de begrotingen voor 2024 tot en met 2028. Het rapportcijfer is in vergelijking met de benchmark van vorig jaar gedaald van een 7,4 naar een 6,8. Het aantal gemeenten dat een onvoldoende krijgt, is bijna 10% hoger dan voorgaand jaar. De voornaamste oorzaak van deze verslechtering zijn de negatieve meerjarenbegrotingen. Gemeenten realiseerden in 2023 een positief resultaat van € 1,7 miljard. Een kwart van de gemeenten kwam in dat jaar geld tekort. De komende jaren verandert het positieve resultaat volgens de begrotingen in een negatief resultaat. Het grootste tekort wordt verwacht in 2026, namelijk € 1,4 miljard.
Download benchmark
Verhoudingen op scherp
Vooral de onbeheersbaarheid van de kostenstijgingen van de jeugdzorg veroorzaken financiële zorgen. Eind januari 2025 rapporteert de deskundigencommissie over de uitvoering van de Hervormingsagenda Jeugd. Mogelijk leidt dat in de Voorjaarsnota 2025 tot extra middelen vanuit het Rijk voor de jeugdzorg, maar dat is nog lang niet zeker. “Dat kan een groot verschil maken voor de financiële gezondheid van gemeenten”, voorziet Steehouwer.In de kabinetsplannen krijgen gemeenten veel nieuwe taken en verantwoordelijkheden, voorlopig nog zonder structurele compensatie. Voorbeelden zijn het verbeteren van de schuldhulpverlening, het aardgasvrij maken van woningen vóór 2050 en de hervorming en herziening van het toeslagen- en belastingstelsel.
Er komt een gezamenlijke agenda van het Rijk en de gemeenten voor de grote opgaven. “Meer geld is op zichzelf geen oplossing. Het moet gaan over de inhoud, de interbestuurlijke samenwerking en de prioriteiten binnen de grenzen van schaarse middelen en capaciteit. Bestuurders en de ambtelijke top moeten leiderschap tonen door inhoudelijke keuzes te maken, de begroting daarop aan te passen en de beperkte capaciteit gericht in te zetten”, adviseert Steehouwer.
Agenda en reserves
Gemeenten worstelen met het onzekere financiële perspectief. “Gemeenten hielden de laatste jaren steeds geld over en hopen nog steeds op extra middelen vanuit het Rijk. Daarnaast komen de Gemeenteraadsverkiezingen in 2026 dichterbij. Dat alles maakt het nemen van beslissingen over bezuinigingen lastig. Maar wachten is geen optie meer. Kom in actie, wees zorgvuldig bij het doorvoeren van maatregelen en benut beschikbare reserves om het ravijn te overbruggen. De toezichthouder, de provincie, heeft aangegeven dat onder voorwaarden toe te staan”, aldus Steehouwer. Gemeenten hebben € 41 miljard aan reserves, maar niet alle reserves zijn te gebruiken.Bezuinigingen raken burgers
De bezuinigingen die gemeenten in hun begrotingen rapporteren, worden merkbaar voor burgers. Zo gaat het om onder andere de versobering van uitgaven aan buurthuizen, onderhoud van groen en subsidies, maar ook om verhoging van de onroerende zaakbelasting, parkeertarieven en leges. De meeste maatregelen leiden snel tot een financieel resultaat. BDO waarschuwt dat niet alleen naar de effecten op de korte termijn gekeken moet worden. “Bepaalde maatregelen zoals het verlengen van afschrijvingstermijnen, het versoberen van onderhoud of sociale - en welzijnsvoorzieningen kunnen op de langere termijn nadelige effecten hebben”, stelt Steehouwer.Meer informatie?
Sterk Werk CommunicatieEliza de Waard
Tel.: 06 21 22 18 66
E-mail: eliza.de.waard@sterkwerk.nl